Wg założeń Nowego Ładu roczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących działalność pozarolniczą i opłacających podatek dochodowy na zasadach określonych w art. 27, 30c lub 30ca ustawy o PIT stanowi dochód z działalności gospodarczej ustalony za rok kalendarzowy wg zasad o podatku dochodowym od osób fizycznych, pomniejszony o kwotę opłaconych w danym roku składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.
Zatem podstawę wymiaru podatku oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne będzie stanowić dochód. Nowa składka zdrowotna nie będzie odliczana od podatku -jak to było do tej pory, nie będzie jednak również odliczana od dochodu do opodatkowania. Tym samym stanowi ona podatek, albowiem składki na ubezpieczenia społeczne pomniejszają podstawę wymiaru podatku, zaś składka zdrowotna nie.
Dlaczego nowa składka zdrowotna Nowego Ładu jest podatkiem wyjątkowo krzywdzącym?
Po pierwsze dlatego, iż w niektórych sytuacjach opłacana jest mimo braku dochodu, podczas gdy podatek dochodowy liczony jest od dochodu. W przypadku, gdy podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, jest niższa od kwoty stanowiącej iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu pierwszego stycznia danego roku, podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za ten rok stanowi ta kwota. „Ta kwota” to ilość miesięcy w roku podatkowym prowadzenia działalności oraz kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Za każdy miesiąc podlegania ubezpieczeniu, ubezpieczony wpłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne od miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowiącej dochód z działalności gospodarczej liczony tak, jak dochód wg podatku dochodowego, a więc narastająco. Jeśli więc podatnik uzyskuje duży dochód na początku roku, który zmniejsza się w trakcie roku podatkowego, to jego sytuacja nie jest godna pozazdroszczenia. Już bowiem na początku roku zapłaci składkę zdrowotną, której w trakcie roku podatkowego i jak zostanie to wskazane niżej również po jego zakończeniu, szybko nie odzyska.
Jak więc odzyskać nadpłaconą składkę zdrowotną wg Nowego Ładu?
Jeżeli suma opłaconych w trakcie roku składek jest wyższa niż składki należne, zwrot nadpłaty składek następuje wyłącznie na wniosek składany w formie elektronicznej i tylko za pośrednictwem platformy ZUS. Wniosek może być złożony w terminie miesiąca od upływu terminu na złożenie zeznania dla potrzeb PIT. Jeżeli wniosek zostanie złożony po terminie ZUS pozostawi go bez rozpoznania. Nietrudno zauważyć, iż autorzy Nowego Ładu przewidzieli niezwykle mało czasu na „odzyskanie nadpłaty” i uczynili sporo aby możliwość tę ograniczyć. Wystarczy wspomnieć, iż nadpłatę podatku można odzyskać aż do upływu terminu przedawnienia, który co do zasady wynosi 5 lat.
Kiedy ZUS zwróci nadpłaconą składkę zdrowotną wg Nowego Ładu?
ZUS ma 3 miesiące na zwrot nadpłaty, przy czym zwrot następuje wyłącznie w formie bezgotówkowej i tylko jeżeli ubezpieczony nie ma w ZUS zaległości z tytułu składek. Po dokonaniu zwrotu nie ma możliwości skorygowania rozliczeń.